“စိတ်ခံစားချက်ကို သိနားလည်ခြင်း (Emotional Literacy)”

🔳 Literacy ဆိုတာ စာတတ်တာကို ခေါ်တာ။ စာမတတ်ရင် ရေးထားတာ ဘာလဲ နားမလည်ဘူး။ ကိုယ်ကလည်း ရေးမပြတတ်ဘူး။

Emotional literacy ဆိုတာလည်း အဲဒီလိုပဲ။ စိတ်ခံစားချက်တွေကို နားမလည်ဘူး။ သူများ ဘာဖြစ်နေလဲ မသိသလို၊ ကိုယ့်ဟာကိုယ် ဘာဖြစ်နေလဲလည်း သဘောမပေါက်ဘူး။ အဲဒီလိုလူကို Emotional literacy အားနည်းတယ်လို့ ခေါ်တယ်။

🔳 ဝေးဝေးမကြည့်နဲ့၊ ကိုယ့်မိဘတွေပဲ ကြည့်။ စိတ်ခံစားချက်တွေကို နားမလည်ကြတာ များတယ်။ သားသမီးရဲ့ ခံစားချက်ကိုလည်း မသိသလို၊ သူတို့ ဘာဖြစ်နေတယ် ဆိုတာလည်း သူတို့မသိဘူး။ ဒီတော့ အဲဒီခံစားချက်တွေကို သားသမီးအပေါ် ပုံချမိတတ်တယ်။ 

မချစ်လို့ မဟုတ်ဘူး။ တမင်တကာကြီး ရည်ရွယ်ပြီး လုပ်နေတာလည်း မဟုတ်ဘူး။ Emotional literacy အားနည်းလို့သာ ဖြစ်နေရတာပဲ။

🔳 ချစ်သူရည်းစား၊ အိမ်ထောင်ဖက်တွေမှာလည်း ဒီလိုပဲ။ ကိုယ် ဒီလိုပြောလိုက်တယ်၊ ဒီလိုလုပ်လိုက်တယ်၊ တစ်ဖက်မှာ ဘယ်လိုခံစားသွားရတယ် နားကိုမလည်တဲ့သူတွေ ရှိတယ်။

မိန်းကလေးမှာ Trust issue ရှိတယ်။ ကိုယ့်ကို အမြဲသံသယဝင်နေတယ်။ ဒါကို ကိုယ့်ဘက်က ဘယ်လိုကိုင်တွယ်မလဲ။

ယောက်ျားကလေးမှာ အခိုက်အတန့်သဘော အလုပ်မရှိ၊ အကိုင်မရှိ၊ ဝင်ငွေမရှိ ဖြစ်နေလို့ သိမ်ငယ်စိတ် ဝင်နေတယ်။ လူဟာ သိမ်ငယ်စိတ် ဝင်လာပြီဆို ပြဿနာက တန်းစီရှာတော့တာပဲ။ အဲဒါကို ကိုယ့်အနေနဲ့ ဘယ်လိုစီမံမလဲ။ သူနဲ့ ကိုယ်နဲ့ ဘယ်လိုညှိယူမလဲ။

🔳 တစ်ဖက်လူကလည်း သူ့ဟာသူ သိဖို့လိုတယ်။ သူ့ခံစားချက်တွေကို ထိန်းသိမ်းနိုင်အောင် သူကိုယ်တိုင်လည်း ကြိုးစားဖို့ လိုတယ်။ သူ့ဘက်က Emotional literacy အားနည်းနေရင်လည်း အဆင်မပြေပြန်ဘူး။ သူ့ပါ အပါခေါ်ဖို့ လိုတယ်။ အပေါ်ဆွဲတင်ဖို့ လိုတယ်။

Intelligence level ချင်း မတူရင် ပြဿနာရှိသလို၊ Emotional literacy ချင်း ကွာဟလွန်းရင်လည်း ရေရှည်သွားနိုင်ဖို့ ခက်တတ်တယ်။

🔳 ဟုတ်ပြီ။ ဒါဆို စိတ်တွေကို ပိုနားလည်လာအောင် ဘယ်လိုလုပ်ရမလဲ။

အကြံပြုချင်တာတော့ နှစ်ခုတည်းပဲ။

ပထမတစ်ချက်က လေ့လာဖို့။ စိတ်ပညာဘွဲ့ သွားယူရမယ်လို့ မဆိုလိုဘူး။ စိတ်နဲ့ ပတ်သက်တာတွေကို လေ့လာဖို့တော့ လိုလိမ့်မယ်။

ဗုဒ္ဓတရားတော်တွေမှာလည်း စိတ်အကြောင်း ဟောထားတာတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။ အဲဒီအထိ မရောက်ဘဲ အပေါ်ယံတွေနဲ့တင် ရပ်နေလို့သာ မသိတာ။

🔳 နောက်တစ်ချက်ကတော့ ရုပ်ရှင်တွေကြည့်ဖို့၊ ရသစာပေနဲ့ အတ္ထုပတ္တိတွေ ဖတ်ဖို့ပါ။ သီချင်းတို့၊ ကဗျာတို့လည်း ပါပါတယ်။ သူတို့ကတော့ ခပ်တိုတိုနဲ့ လှစ်ဟပြလေ့ရှိတဲ့ အနုပညာပစ္စည်းတွေပေါ့။

ကိုယ်ဘယ်လိုမှ ရောက်ဖူး၊ ကြုံဖူးမှာ မဟုတ်တဲ့ ဘဝတွေအကြောင်းကို အဲဒါတွေကတဆင့် သိနိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် ဘဝတွေကို ပေါင်းကူးတံတား ထိုးပေးတယ်လို့ ကျွန်တော်ပြောလေ့ရှိတယ်။

🔳 ပြည့်တန်ဆာတစ်ယောက်ရဲ့ ခံစားချက်ကို ကိုယ်တိုင်ဖြစ်ဖူးမှသာ သိရမယ်ဆို ဘယ်လိုလုပ်ပြီး ကျွန်တော်တို့ သိနိုင်ပါတော့မလဲ။

မေတ္တာငတ်နေတဲ့ လူတစ်ယောက်ရဲ့ ခံစားချက်၊ Cyberbullying လုပ်ခံရရင် ဘယ်လိုခံစားရသလဲ၊ လိင်အကြမ်းဖက်ခံရသူ၊ သစ္စာဖောက်ခံရတဲ့သူ၊ ကြိုးစားသမျှ အရာမထင်လို့ မျှော်လင့်ချက်တွေ ကင်းမဲ့နေတဲ့သူ၊ စိတ်ကျရောဂါ ခံစားနေရသူ၊ အစိုးရိမ်လွန်တဲ့ ပြဿနာ ကြုံနေရတဲ့သူ စသဖြင့် စသဖြင့် ဘဝတွေကိုလည်း ဒီရုပ်ရှင်တွေ၊ စာအုပ်တွေကတဆင့် သိလာနိုင်ပါတယ်။

ရလဒ်အနေနဲ့ အလွယ်တကူ အပြစ်မတင်မိတော့ဘူး။ ကိုယ်ချင်းစာတရားတွေ အားကောင်းလာတယ်။ မေတ္တာထားနိုင်လာတယ်။ နားလည်ပေးနိုင်လာတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း သုတက ဦးနှောက်ကို ဖွံ့ဖြိုးစေတယ်ဆို ရသက နှလုံးသားကို ကြီးမားလာစေတယ်လို့ ပြောကြတာပါ။

🔳 Emotional literacy ရဲ့ သဘာဝက အမြဲ နှစ်လမ်းသွားပဲ။ ဆိုလိုတာက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် နားမလည်တဲ့သူက သူများကိုလည်း နားမလည်ဘူး။ သူများကို နားလည်ရင် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်လည်း နားလည်တယ်။ တစ်ဖက်တည်းပဲ နားလည်တယ်ဆိုတာ မရှိဘူး။

🔳 စာတတ်မြောက်တဲ့သူတွေ များလာတဲ့အခါ အဲဒီလူမှုပတ်ဝန်းကျင်က အသိပညာ မြင့်လာတယ်။ ဆက်သွယ်ရ လွယ်လာတယ်။ ကျန်းမာရေး၊ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး အစစအရာရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာတယ်။ လူနေမှု အဆင့်အတန်းတွေ မြင့်လာတယ်။

အဲဒီလိုပဲ၊ Emotional literacy မြင့်တဲ့သူတွေ များများစားစား ရှိလာရင်လည်း အဲဒီအသိုင်းအဝိုင်း၊ အဲဒီပတ်ဝန်းကျင်ဟာ သာယာလာမယ်။ လှပလာမယ်။ အပြန်အလှန် စိတ်ဒဏ်ရာ ပေးမိတာတွေ နည်းလာပြီး ပျော်စရာကောင်းတဲ့ ရပ်ဝန်းလေးတစ်ခု ဖြစ်လာပါလိမ့်မယ်။

ဒေါက်တာ ဖြိုးသီဟ

၉.၁.၂၀၂၄