စာရင္းအင္း (accounting) ႏွင့္ မကင္းသူတိုင္းသိထားသင့္သည္. စာရင္းအင္းအေျခခံ နိယာမမ်ား

စာရင္း accounting ဆိုတာဟာ debits နဲ. credits ကိုဆီမန္ျခင္းပါပဲ။ အဲဒါပါပဲ။ debits နဲ. Credits ဟာတူရပါမယ္ (debits = credits). $1000 debits ရွိတယ္ဆိုရင္ $1000 credits ရွိရမယ္လို.ဆိုလိုပါတယ္။ ဒါဟာအေျခခံ accounting ဘာသာကိုတည္ေဆာက္ထားတဲ. နိယာမ တရားပါ။ 

Debits ဆိုႏိုင္တာ ႏွစ္မ်ိဳပဲရွိပါတယ္ အဲဒါေတြကေတာ့  Assets (ပိုင္ဆိုင္မွဳေတြနဲ.) နဲ. Expenses (အသံုးစရတ္ေတြပါ)။ 

Credits ျဖစ္ႏိုင္တာ သံုးမ်ိဳးပဲရွိပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ 1. liabilities (ေပးရန္တာ၀န္မ်ား) နဲ. 2. Equity (company မွာ ရင္းႏွီးထားတဲ.ေငြေတြပါ) နဲ. 3. Revenues (၀င္ေတြ)ပါ။ Contra-Assets လို.ေခၚတဲ. account ေတြဟာလဲ Credits ထဲမွာျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ Treasury Stock ေတြကလဲ debits ထဲမွာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္၊ ေနာက္မွာအဲအေၾကာင္းေျပာပါမယ္။ 

An Account တစ္ခုဆိုတာက နံပါတ္တစ္ခုနဲ. ေဖာ္ျပခ်က္တစ္ခုပါတဲ. အရာတစ္ခုပါ။ ဥပမာ 0100 Petty Cash ပါ <<<တိုလီမိုလီ သံုးဖို. $၃၀၀ ကိုအဲ.ဒီ အေကာင့္ ထဲမွာ အမ်ားဆံုး သက္မွတ္ထားႏိုင္ပါတယ္။ ေကာ္ဖီ အလုပ္သမားေတြကို ၀ယ္တိုက္ရလို. $200 က်န္ရင္ အဲေကာင့္ထဲကို $300 ျပန္ျပည္.ေအာင္ အျခား အေကာင့္ကေန ျပန္လြဲရပါတယ္။

Petty Cash က Assets ပါ။ ပိုင္ဆိုင္မွုပါ။  နံပါတ္ကလဲ Assets မ်ားကိုမ်ားေသာအားျဖင့္ တစ္ (01000) နဲ. ဆၾကပါတယ္။ 0101 Equipment ၊ အျခား Assets အေကာင့္ 0102 Software ဆိုျပီး နံပါတ္ေပးၾကပါတယ္။

ၾကိက္တဲ. အေကာင့္ ေျပာလိုက္ပါ။ assets, expenses, liabilities, equity, revenues ဆိုတဲ. အမ်ိဳးအစား တစ္ခုထဲပဲ၀င္ရပါ မယ္။ အဲဒီ အေကာင့္ေတြစာရင္းကို the chart of accounts လို.ေခၚပါတယ္။ 

0110 Cash                     0.00

           Deposit                   10.00

           Withdraw            -5.00

           Deposit                    20

                                 25.00

Trial Balance ဥပမာ

Computer accounting software ေတြကေတာ့ journal entry ရိုက္ရံုနဲ. General ledger ထဲမွာပါ တစ္ခါတည္း software က automatic ထည့္ေပးပါတယ္။ General ledger သီးသန္.ဆြဲစရာမလိုပါဘူး။

Debits entries ေတြက debits balances ေတြကို တိုးေစျပီး၊ debit entries ေတြကို Credits လုပ္ျခင္းက debit entries ေတြကို ေလ်ာ့က်ေစပါတယ္။ (Bank account က assets ျဖစ္တဲ.အတြကိ debit nature ပါ၊ bank account debit လုပ္ရင္ bank ထဲပိုက္ဆံတိုးျပီး credit လုပ္ရင္ေလ်ာ့ပါတယ္) ၊ credit entries ေတြက credit balances ေတြကို တိုးေစျပီး credit entries ေတြကို debit လုပ္ျခင္းက သူတို.ကို ေလ်ာ့က်ေစပါတယ္။

Truck ကားတစ္ဆီးကို ေဒၚလာ ၁၀ ၀၀၀ နဲ.၀ယ္ၾကပါစို.၊

လ်က္စစ္မီးက ၄၀ ေပးရမယ္ဆိုၾကပါဆို.၊ ေပးရန္တာ၀န္ပါ၊ မေပးရေသးပါ။

ေပးလိုက္ျပီဆိုရင္

အိမ္ေဆးသုတ္ခ ၃၅၀ ေနာက္လ ရမယ္။ ေဆးသုတ္ျပီးရံုပဲရွိေသးတယ္ ပိုက္ဆံမေပးေသးပါ။

အကုန္မေပးပဲ တစ္၀တ္ပဲေနာက္လမွာေပးတယ္။ ေၾကြးဆံုးက ၁၇၅ ပါ။

သူရဲ.လုပ္ပံုကိုသတီထားမိျပီလား။ အေကာင့္ေတြကို ဘယ္လို တိုးလဲ၊ ေလ်ာ့လဲ သတိထားမိျပီလား။

အမ်ိဳးအစား ၅ ခုကို သတိရပါ။ သူတို.ကို အုပ္စုႏွစ္ခုထဲထည့္ပါမယ္။

Assets, liabilities and Equity ဆိုတာဟာ balance sheet accounts ေတြပါ။

Revenue and Expenses ဆိုတာဟာ Income Statement accounts ေတြပါ။

၃၁ December ဘက္နာႏွစ္ (financial year) အကုန္ကုိသြားၾကည္.ရေအာင္ (ေအာ္ဆီရဲ. Financial year က  ၁ ဂ်ဴလိုင္ကေန ေနာက္ႏွစ္ ၃၀ ဂ်ြန္အထိပါ) USA ႏွင့္မတူပါ။ 

Income statement accounts ေတြကေန Income statement လုပ္ၾကည္.ရေအာင္…..

Balance Sheet accounts ေတြကေန balance sheet လုပ္ၾကည္.ရေအာင္…….

balance sheet မွာ စုစုေပါင္းေတြ ၁၃၂၃၅ ၾကည္.တူေနတာ ဘာေၾကာင့္ဘာလဲ၊ ငါနဲ.အတူတူလိုက္ေျပာပါ debits = Credits ေၾကာင့္ပါ။ Assets = Liabilities + Equity.

အကယ္၍ debits = credits ဆိုရင္ balance sheet balance ေတြက revenues and expenses မပါပဲ ဘာေၾကာင့္ ညီေနရတာလဲ၊ တစ္ႏွစ္ကုန္တိုင္း revenues and expenses ဆိုတဲ. Income statement accounts (၀ါ) အသားတင္ အရွဳံးအျမတ္ စရင္က အသားတင္အျမတ္၊ ဒါမမဟုတ္ အရံဳွးကို Retained earnings ဆိုတဲ. Balance sheet ထဲကို ေျပာင္းထည္.လိုက္လို.ပါပဲ။

ဇန္န၀ါရီ ၁ ရက္ေန.မွာတာ့ အသားတင္ အရွုံးအျမတ္ စာရင္းက အေကာင့္အားလံုးဟာ လက္က်န္ သုည နဲ. ႏွစ္သစ္ျပန္စမွာျဖစ္ပါတယ္။ Balance sheet အေကာင့္အားလံုး လက္က်န္မေျပာင္းလဲပဲ Retained earnings က လက္က်န္သာေျပာင္းလဲမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

စရင္းကိုင္ အေျခခံကိုသင္ၾကားလို.ျပီးပါျပီ။ ဒါပဲမဲ. Contra-Asset accounts ႏွစ္ခုအေၾကာင္းဆက္ေျပာပါအံုးမယ္။ အဲဒီ accounts ေတြက CREDIT BALANCES ေတြျဖစ္ၾကျပီး အႏွဳတ္လက္ခနာ ရွိပါတယ္။ ပထမ တစ္ခုကိုေတာ့ Allowance for Doubtful accounts ေတြလို.ေခၚပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ Accounts Receivable ရရန္ရွိတဲ. ေငြေတြ ထဲကေန မရႏိုင္ေလာက္ေတာ့တဲ. ေငြေတြအတြက္ခန္.မွန္း ဖယ္ထားရန္ျဖစ္ပါတယ္။ မွတ္မိပါသလား အေပၚမွာ Joe က ၁၇၅   မေပးခဲ.တာကို၊ ဒါေၾကာင့္အခု Joe's receivable ကိုေနာက္တစ္ခု ဒီလို လုပ္ႏိုင္ပါတယ္၊

ဒီေအာက္က ဟာကေတာ့ the Allowance ကို ျဖစ္ေစတဲ. Journal entry ပါ၊

ဒုတိယ Contra-Asset account ကိုေတာ့ "Accumulated Depreciation" လို.ေခၚပါတယ္။ တျခား assets ေတြၾကားမွ "Accumulated Depreciation" ကိုေတြ.ႏိုင္ပါတယ္။

Accumulated Depreciation $1000 ကိုဘယ္လို ရတယ္ဆိုတာကို ျပပါမယ္။ truck ကားကို $10,000 နဲ. ၀ယ္တာကို သတိရပါ၊ အဲဒီ truck ကားဟာ ၁၀ ႏွစ္ပဲ ခံမွာပါ၊ ဒါေၾကာင့္ $10,000/10 = $1000 တစ္ႏွစ္ကို $1000 တန္ဖိုးေလ်ာ့မွာပါ၊ $10,000/10 = $1000 နည္းကိုေတာ့ Straight-line Depreciation လို.ေခၚပါတယ္။ ပထမ ႏွစ္အတြက္ က်ြန္ေတာ္တို.ရဲ. တန္ဖိုးေလ်ာ့ ကို ၾကည့္ၾကပါဆို.၊

Treasury Stock ေျပာခဲ.တာ မွတ္မိပါေသးသလား၊ အဲဒါဟာ debit balance ရွိတဲ. equity account ပါ၊ စိတ္ထဲမွာ မွတ္ထားပါ၊ မင္းတစ္ေန.မွာ အဲဒါကို ေတြ.ရမွာပါ၊

အခု Prepaid Assets အေၾကာင္းေျပာၾကရေအာင္၊ အာမခံေၾကး တစ္ႏွစ္စာ အတြက္ $12,000 ေရာက္လာပါတယ္၊ $12,000 လံုး ခ်က္ခ်င္းေပးရမွာပါ၊ တစ္လကို အာမခံေၾကးက $1,000 ပဲၾကပါတယ္၊ အဲဒီ $1,000 ကပဲ ေပးရန္ အခ်ိန္ေစ့တဲ.ေငြပါ၊ အခု လအတြက္ ေၾကးေငြ $1000 ကို ႏွဳတ္ျပီး က်န္တာကို ၾကိဳေပးရေအာင္၊

ေနာက္ဆံုးအေနနဲ. Accrued Expenses အေၾကာင္းေျပာရေအာင္၊ Accrued Expenses ဆိုတာ liabilities (ေပးရန္တာ၀န္) ပါ၊ နဲနဲ ပညာေပးပါေတာ့မယ္ ဒီစာရင္းအင္းေတြကို ၾကိဳက္လား ၾကည.္ပါ၊ ဆိုၾကပါစို. အခုဟာ လကုန္၊ ဒါမမဟုတ္ ႏွစ္ကုန္ ပါ၊ စာအုပ္ေတြကို စာရင္းပိတ္ခ်င္ပါတယ္၊ မင္းအလုပ္သမားေတြက ႏွစ္ပတ္စာ အလုပ္လုပ္ထားပါတယ္၊ ဒါေပမဲ. သူတို.က ေနာက္လအထိ လစာရအံုးမွာ မဟုတ္ပါဘူး၊ မင္းဟာ $5,000 လစာေပးရမယ္ဆိုရင္၊ Journal entry က ဒီလို ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္၊

ျပီးပါျပီ၊ မင္းနားလည္မယ္လို.ေမ်ာ္လင့္ပါတယ္။ Debits = Credits ပါ။။။။။